Azərbaycan: Böyük irəliləyişlər və qlobal dəyişikliklər ili

İƏT-in Xankəndində keçirilən 17-ci sammitinin yekunları Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzunu bir daha nümayiş etdirdi. Bu qənaət arzu deyil, bugünkü reallıqların əksidir. Azərbaycan dünya arenasında aparıcı orta güclərdən biri olmaqla bir sıra əsas istiqamətlər üzrə qlobal gündəliyi inamla formalaşdırır.

Əsassız olmamaq üçün cari ilin bəzi mühüm hadisələrini xatırlayaq.

Geosiyasi kontekstdə 2025-ci il, həmişə olduğu kimi, yanvar ayında Davosda “Ağıllı Əsrdə əməkdaşlıq” başlığı altında keçirilən Dünya İqtisadi Forumu ilə başladı.

Geoiqtisadi qeyri-müəyyənlik, süni intellekt, artımı yenidən düşünmək, planeti qorumaq və başqaları kimi mühüm mövzularda müzakirələrin elan edilməsinə baxmayaraq, dünya heç bir sıçrayışlı həllər eşitməyib.

Ənənəvi Münhen Təhlükəsizlik Konfransı, qeyd olunan mövzu kimi çoxqütblülük ilə davam etdi. Bununla belə, forum ilk növbədə ABŞ-ın vitse-prezidenti DJ Vansın Avropa İttifaqını kəskin tənqid etməsi ilə yadda qalıb.

Başqa sözlə, nə iqtisadi (Davos), nə də siyasi (Münhen) format qlobal birliyə təsir baxımından həlledici olmadı.

Bunun fonunda Azərbaycanda ənənəvi beynəlxalq tədbirlər də tamam başqa məcrada keçirilib: “Dünya düzənini yenidən düşünmək: çağırışları imkanlara çevirmək” devizi altında XII Qlobal Bakı Forumu (mart), həmçinin ADA Universitetində “Yeni Dünya Nizamına Doğru” mövzusunda forum (aprel).

Bir-birini tamamlayan bu hadisələr dünya üçün daimi geosiyasi böhrandan çıxmaq üçün əsas istiqamətlər təklif edirdi.

Aprel ayında Bakıda həmçinin Cənub Qaz Dəhlizi Məşvərət Şurasının Nazirlərin 11-ci Toplantısı və Yaşıl Enerji Məşvərət Şurasının 3-cü Nazirlər Toplantısı keçirilib. Görüşdə Avropa komissarı Dan Yorgensen Rusiyanın Ukraynaya təcavüzü və enerjidən Avropa enerji bazarının əsaslarını sarsıdan təzyiq aləti kimi istifadə etməsi fonunda Azərbaycanın Aİ üçün etibarlı enerji tərəfdaşı kimi nüfuzunu gücləndirdiyini qeyd edib.

Aprel ayı Prezident İlham Əliyevin Çinə dövlət səfəri ilə də yadda qaldı. Onun əsas nəticəsi Bakı ilə Pekin arasında hərtərəfli strateji tərəfdaşlığın yaradılması oldu. İmzalanan Bəyannamədə hər iki ölkənin inkişaf yolunun seçilməsinə, maraqlarının, suverenliyinin, təhlükəsizliyinin və ərazi bütövlüyünün qorunmasına qarşılıqlı dəstək qeyd olunub.

İran prezidenti Məsud Pezeşkianın Azərbaycana rəsmi səfəri zamanı o qeyd edib ki, Bakı və Tehran regionda sülh, təhlükəsizlik və sabitliyi birgə təmin edəcək. “Gəlin bir-birimizi dəstəkləyərək yolları birləşdirək, maliyyə və ticarət əlaqələrimizi quraq, Şimal-Cənub, Şərq-Qərb dəhlizləri yaradaq”. O əlavə edib ki, heç bir xarici qüvvə tərəflər arasında nifaq sala bilməyəcək.

Aprel ayında Avropa Komissiyasının vitse-prezidenti Kaja Kallasın da Azərbaycana səfəri baş tutub. O, Brüsselin Avropanın enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində etibarlı tərəfdaş olan Azərbaycanla əməkdaşlığa verdiyi yüksək qiyməti vurğulayıb. Kallas Azərbaycanı strateji əhəmiyyətli geosiyasi məkanda yerləşən əsas regional dövlət kimi xarakterizə edib.

2025-ci ilin mayında bu xətt davam etdirildi – Avropa Siyasi Birliyinin Tiranada keçirilən VI Zirvə toplantısı zamanı Prezident İlham Əliyevlə görüş zamanı Aİ Şurasının sədri Antonio Kosta və Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen Bakını Avropanın enerji sabitliyinin asılı olduğu mühüm və etibarlı tərəfdaş adlandırıb.

Elə həmin may ayında Budapeştdə UTC-nin qeyri-rəsmi sammitində çıxış edən Azərbaycan dövlətinin başçısı Orta Dəhlizin rəqəmsallaşdırılmasına diqqət yetirərək vurğulamışdı ki, Azərbaycanın Xəzər dənizində 50-dən çox ticarət gəmisi var ki, bu da ona türk ölkələri üçün mühüm tranzit xidmətləri göstərməyə imkan verir.

May ayında Müstəqillik Gününə və işğaldan azad edilmiş Laçında beynəlxalq hava limanının açılışına həsr olunmuş Azərbaycan, Türkiyə və Pakistan liderlərinin üçtərəfli zirvə görüşü tarixi xarakter daşıyıb. Prezident İlham Əliyev müdafiə sahəsində əməkdaşlığı geniş coğrafi məkanda sülhün və sabitliyin möhkəmləndirilməsinə töhfə verən qarşılıqlı fəaliyyətin əsas istiqamətlərindən biri adlandırıb.

İyun 39 ölkədən 270-ə yaxın şirkəti birləşdirən XXX Bakı Enerji Həftəsinin qapılarını açdı. Eyni zamanda, İKT Xarici İşlər Nazirləri Şurasının İstanbulda keçirilən 51-ci sessiyasında “İndiki Ermənistan ərazilərindən zorla və sistemli şəkildə qovulmuş azərbaycanlıların geri qayıtmaq hüququ” haqqında qətnamə qəbul edilib. “İstanbul bəyannaməsi”ndə erməni tərəfinin Qərbi Azərbaycan Cəmiyyəti ilə dialoqdan imtina etməsi pislənilib.

Həmçinin iyun ayında SOCAR və İsrailin Union Energy şirkəti arasında Tamar qaz yatağında 10% payın alınmasına dair yanvarda imzalanmış saziş başa çatıb.

Bunun ardınca prezidentlər Rəcəb Tayyib Ərdoğan və İlham Əliyev 2023-cü ilin dağıdıcı zəlzələlərindən zərər çəkmiş Qəhrəmanmaraşda “Azərbaycan məhəlləsi”ni açdılar. Həmin vaxt dövlətimizin başçısı qeyd etdi: “Azərbaycan həmişə Türkiyənin yanında olub, Türkiyə isə həmişə Azərbaycanın yanında olub”.

Artıq yeni başlayan iyul ayı İƏT-in Xankəndində keçirilən 17-ci sammitinin parlaq təşkilatçılığı ilə artıq tarixə düşüb. Əvvəllər Caliber.Azforumun hazırlanması və məzmununun bütün aspektlərini ətraflı təhlil etdik, ona görə də biz İƏT-in baş katibi Əsəd Məcid Xanın mühüm bəyanatı ilə kifayətlənəcəyik. O qeyd edib ki, Bakı qurum üçün yeni standartlar müəyyən edir, struktur daxilində həmrəyliyi gücləndirir.

Onun sözlərinə görə, Azərbaycan Prezidentinin rəhbərliyi və strateji baxışı sayəsində sammit ilk dəfə olaraq İƏT 2035 məqsədlərinin hazırlanması prosesinə təkcə hökuməti deyil, həm də qadınların, gənclərin və özəl sektorun nümayəndələrini cəlb edib. Beləliklə, Azərbaycan təşkilat daxilində “ailə ruhu”nun yaradılması istiqamətində mühüm addım atmışdır.

Gəlin açıq və obyektiv olaq: ​​yuxarıda baş verənlər – bu, yalnız 2025-ci ilin birinci yarısı üçündür – Azərbaycan Respublikasının dünya birliyi üçün əhəmiyyətinə dəlalət etmirmi? Altı ayda Azərbaycanın xarici siyasət fəaliyyəti hansı sahələrə toxunmayıb! Biz dövlət başçısının apardığı bir sıra ikitərəfli danışıqları da qeyd etməmişik.

Bu gün bədxahların mümkün qıcıqlanmasına baxmayaraq, Azərbaycan dünyada nüfuzu Cənubi Qafqazdan çox-çox uzaqlara yayılan mühüm geosiyasi həlqə kimi inamla mövqe tutur. /Caliber.az. Teymur Atayev/

 

Polise.az