“İnsan ömrünün həddi varmı?” – Elmi nəzəriyyələr və gələcəyin perspektivləri
“Ömrümüzün həddi varmı, yoxsa bu, sadəcə insanın hazırkı biliklərinin sərhədidir?..”
İnsanlar qədim dövrlərdən bəri uzunömürlülük arzusunda olub. Bu arzu miflərdə əbədiyyət suyunun axtarışı ilə başlayıb, müasir dövrdə isə gen mühəndisliyi və regenerativ tibb sahəsindəki nailiyyətlərlə davam edir.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə “focus.ua” nəşri yazıb.
Bu suala cavab axtaran alimlər həm genetik amilləri, həm də tarixi və bioloji məlumatları təhlil edərək maraqlı nəticələr əldə edib. Lakin fundamental sual açıq qalır: insanın ömrünün maksimum həddi varmı?
DNT-nin sirləri: keçmişin ömrü nəyi deyir?
Avstraliyanın CSIRO təşkilatının alimləri 2019-cu ildə qədim insanların – neandertallarla denisovalıların ömrünü müəyyən etmək üçün yeni metod – DNT-də metilləşmə nümunələri əsasında hesablanan “proqnozlaşdırılan ömür saatları” təqdim edib.
Nəticələr göstətib ki, bu qədim insanlar orta hesabla 37,8 il yaşayıb. Bu göstərici erkən “Homo sapiens”-lərlə eynidir və sübut edir ki, ömür müddəti təkcə genetikaya deyil, həm də mühitə, həyat tərzinə və tibbi imkanlara sıx bağlıdır.
Müasir statistika: insan ömrü haraya gedir?
Hazırda inkişaf etmiş ölkələrdə orta ömür müddəti kişilər üçün 83, qadınlar üçün isə 89 ildir. Lakin elm adamları bildirir ki, bu rəqəmlər artıq sabitləşmə mərhələsinə daxil olur.
Məsələn, bir araşdırmada göstərilir ki, ömrü cəmi bir il artırmaq üçün artıq bütün yaş qruplarında ölüm səviyyəsinin ciddi şəkildə azaldılması tələb olunur.
Halbuki XX əsrin əvvəlində belə nəticələrə daha kiçik dəyişikliklərlə nail olunub. Bu da sübut edir ki, ömrün uzadılması sürəti azalıb və bəşəriyyət bioloji limitə yaxınlaşa bilər.
Rekordlar və sual altında qalan sərhədlər
Hazırda dünyada təsdiqlənmiş ən uzun ömür Janna Calman adlı fransız qadına aiddir: o, 122 il 164 gün yaşayıb. Onun 1997-ci ildəki ölümündən bəri heç kim bu rekordu qıra bilməyib.
Bəzi alimlər bu faktı insanın bioloji ömrünün təbii həddi ilə əlaqələndirir – təxminən 125 il. Digərləri isə bunun sadəcə statistik təsadüf ola biləcəyini və daha uzun ömrün prinsipcə mümkün olduğunu iddia edir.
110 yaşdan yuxarı olan insanların ölüm statistikası göstərir ki, onların hər il ölmə ehtimalı 47 faiz civarındadır və bu göstərici yaş artdıqca dəyişmir. Bu, ölüm riskinin artmaq əvəzinə müəyyən bir “plato”ya çatdığını göstərir.
Sonsuz ömür nəzəriyyəsi: elmdə fantastika, ya gələcək?
Alimlər arasında getdikcə daha çox müzakirə olunan bir ideya da var: “uzunömürlülükdən uzaqlaşma sürəti”. Bu nəzəriyyəyə görə, əgər tibbi texnologiyalar insan ömrünü elə bir sürətlə uzada bilsə ki, bu sürət zamanın axışını üstələsin, onda insanlar nəzəri olaraq sonsuz yaşaya bilər.
Bu, hələ ki elmi fantastika səviyyəsində qalsa da, regenerativ tibb, kök hüceyrə texnologiyaları, DNT redaktəsi və anti-aging (yaşlanma əleyhinə) müalicələr sahəsindəki inkişaflar bu ehtimalı tamamilə inkar etmir.
Ömrün hüdudları hələ də açıqlanmayıb
Son yüz ildə insan ömrü misli görünməmiş şəkildə uzanıb. Lakin bu artımın davamlı olub-olmayacağı və ya müəyyən bir bioloji həddə çatıb-çatmadığımız hələ də mübahisəlidir.
Elmin inkişafı ilə bəlkə də bir gün ölümsüzlük deyil, lakin çox daha uzun və sağlam bir ömür real olacaq. Hələliksə bir sual açıq qalır: ömrümüzün həddi varmı, yoxsa bu, sadəcə insanın hazırkı biliklərinin sərhədidir?..
Polise.az
