Üsküdar Universitetinin rektoru, tanınmış professor Nazife Güngör Şəkidən yazdı: “Sənət yaşayırsa, insanlıq ölmür”
Üsküdar Universitetinin rektoru, tanınmış professor Nazife Güngör Şəkidən yazdı.
Moderator.az onun məqaləsini təqdim edir:
İncəsənət insan üçün həyat iksiridir. İnsan özünü ifadə edə bildikcə, intellektual və emosional olaraq başqa insanlarla paylaşa bildikcə, insanlığından həzz ala, özünü dərk edə bilər. Bu baxımdan sənəti ən mühüm ifadə vasitəsi kimi görmək olar. İnsanlar sənət və estetika ilə sintezləşən yaradıcılıq sahəsində həyata keçirdikləri duyğuların axını ilə bir-birinə yaxınlaşa, qaynayıb-qarışa, empatiya qura, simpatik əlaqələr qura bilirlər. Bu mənada sənət insanın özündən və başqalarından uzaqlaşmasına ciddi maneə yaradır. Ona görə də sənət insanların insan olmağın həzzini dərindən hiss etməsində mühüm rol oynayır.
Sənət azad edir. İnsanlar öz hiss və düşüncələrini sənət vasitəsilə sərbəst ifadə edir, paylaşırlar. Çox vaxt birbaşa ifadə edə bilmədiyimiz düşüncə və hisslərimizi estetikləşdirilmiş bədii sənət sahəsində sərbəst ifadə edə bilirik. Dolayı ifadəyə imkan verən estetikləşdirilmiş uydurma sənət dünyası həm də tənqid və müqavimətin ən təsirli sahəsidir. Sənətin tənqid və müqavimət dünyasında yalnız insana xas olanın və insanlara məxsus olanın müdafiəsi var. Bu baxımdan sənət insanpərvərdir, insanpərəstdir. Məhz bu səbəbdən sənətin bəşəriyyətin inkişafında xüsusi yeri və rolu vardır.
Mən Azərbaycana səfərim zamanı sənətin insanı insan etmə gücünü bir daha dərk etdim. Bakının parklarında, küçələrində və prospektlərində gəzərkən mehdə süzülən musiqinin xoş melodiyaları sizə tam fərqli bir dinclik verir. İnsanların üzündən heç vaxt ayrılmayan təbəssümlər, şəhərin etibarlı ab-havası, tikililərin estetik görünüşü Xəzər dənizinin sakit və ritmik dalğaları ilə bütövləşəndə özünü yaxşı hiss edirsən. Ən əsası, insan dünyasında yaşadığınızı dərk edirsiniz.
Prospekt və xiyabanlar boyu müasir memarlığın estetik anlayışı ilə düzülən möhtəşəm tikililər arasında zaman-zaman postmodern yanaşmanı əks etdirən plazalar yüksəlsə də, kompozisiyanın bütövlüyünü pozmadığı üçün narahatçılıq yaratmır. Bakı səliqəli, baxımlı küçə və prospektləri, yüksək estetik yanaşma ilə işıqlandırılan binaları, kapitalizmə yüngül toxunan, lakin insan ünsürünü ön plana çıxarmağı da diqqətdən qaçırmayan ticarət mərkəzləri ilə insanların qəlbini istiləşdirir. Türkiyədən olmağımızın azərbaycanlılarda yaratdığı rəğbətlə birləşəndə insanda bir ömür sürəcək bir hiss yaranır.
Təbiətin əhatəsində sənətin tarixi səyahətinə çıxmaq tamam başqa bir həyəcandır. Azərbaycanın Şəki şəhəri bu mənada görməyə dəyər. Bizi tarixin dərinliklərinə aparan, minlərlə bəzədilmiş karvansaraylar, malikanələr, mehmanxanalar, məbədlərin divarları ilə bir anlıq indidən qoparaq sənət və təbiətin iç-içə qovuşduğu məkanda öz keçmişimizə doğru xəyali səyahətə çıxırıq. motivlərdən, pəncərələri bəzəyən vitrajlardan və çoxəsrlik ağaclarla əhatə olunmuş həyətlərdən ibarətdir. Açığı, insanlıqdan, təbiətdən, sənətdən, estetikadan əl çəkib yaşadığımız dövrə qayıtmaq heç də cəlbedici deyil. Sonra yaşıllıqlardan, tarixin dərinliklərindən bir şair səslənir. O qədər dərin, o qədər ürəkli bir çağırış ki, onun sözləri Şəkini əhatə edən dağ silsilələrində əks-səda verir.
“Başın sıldırım dağlarda olsun,
Böyük bir əl yas tutmağa başladı.
Qoy axan sular elegiya oxusun,
Bu gün kişilər səni çağırsın, qız, gəl!
Şəkiyə gedib görkəmli şair Bəxtiyar Vahabzadənin evinə getməmək olarmı? Yaşıllıqlarla əhatə olunmuş bu möhtəşəm evin hər küncünə böyük şairin vətən, millət sevgisi hopub. Evin eyvanında çay içilir, şeirlər oxunurdu. Hər sətir o qədər duyğularla doludur ki, azadlıq üçün o qədər susuzdur. Qəlbimizə hər toxunuş gözlərimizi yaşardı. Biz sənətin gücünü bir daha dərindən hiss etdik.
Sənət insanı insan edən, insanı daimi edən ən mühüm yaradıcılıq sahələrindən biridir. Bədii yaradıcılıq vasitəsilə insan özünü dərk edir və insan olmaqdan həzz alır. Musiqinin keyfiyyəti, şeirin emosional cizgiləri, rəssamlığın təxəyyül gücü, heykəltəraşlığın insanın əzəmətini ifadə etmək gücü insanın öz tarixinə möhtəşəm proyeksiyasıdır.
Cəmiyyətlərin özünəməxsusluq qazanması, mövcud olması və özünəməxsus xarakter alması ancaq sənət vasitəsilə mümkündür. Sənətlə ünsiyyətdə olan insanın insani durumu da fərqlidir. İnsan özünü ifadə edə bildikcə, duyğu axınına sahib olduqca özünü yaxşı hiss edir və xoşbəxt olur. Ona görə də hər dəfə Azərbaycana gedəndə xoş hisslərlə qayıdıram. Azərbaycanlı soydaşlarımızın sənətlə intensiv ünsiyyəti onlara başqa gözəllik, başqa insanlıq qatır.
Özgələşməmək, insan qalmaq.
Polise.az
