“Tramp və Netanyahunun Yaxın Şərqdə tarixi planı: Yeni regional düzənin axtarışı və perspektivləri”
“Qəzza sakinlərinə seçim təklif ediləcək: ya “azadlıq zonasında” qalmaq, ya da üçüncü ölkələrə köçmək. Bu, “azad seçim” modelidir və Qəzza bir daha “böyük həbsxana” olmamalıdır…”
İyulun 8-də ABŞ prezidenti Donald Tramp və İsrail baş naziri Benyamin Netanyahu bir sutka ərzində ikinci dəfə görüşüb. Bağlı qapılar arxasında keçən danışıqların əsas mövzuları Qəzza, İran və Avraam Sazişlərinin genişləndirilməsi olub.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə “mn.ru” nəşri yazıb.
İkitərəfli görüşlər və rəmzi jestlər
Netanyahunun sözlərinə görə, tərəflər həm əsirlərin azad olunması, həm də HƏMAS-ın hərbi və siyasi potensialının tam məhvi məsələlərində ortaq mövqeyə malikdir. Görüşün sonunda Netanyahu Trampa yəhudi ənənəsinə məxsus “mezuzanı” hədiyyə edib – B-2 strateji bombardmançısı formasında hazırlanmış bu rəmzi əşya İran raketinin qalıqlarından düzəldilib. Bu, İsrailin İrana qarşı Tramp administrasiyasının dəstəyinə verdiyi rəmzi dəyəri ifadə edib.
“Azadlıq zonası”: Qəzzanın gələcəyi necə planlaşdırılır?
Tramp və Netanyahunun “Blue Room” adlanan rəsmi şam yeməyində verdiyi açıqlamalara görə, Qəzza bölgəsinin gələcəyi ilə bağlı radikal bir plan müzakirə olunur. Bu plana əsasən, Qəzza sakinlərinə seçim təklif ediləcək: ya “azadlıq zonasında” qalmaq, ya da üçüncü ölkələrə köçmək. Netanyahu bu planı “azad seçim” modeli adlandırıb və bildirib ki, Qəzza bir daha “böyük həbsxana” olmamalıdır.
Lakin bu fikir ekspertlər arasında ciddi narahatlıq doğurur. İsrailli analitik, ehtiyatda olan general Asaf Orion xəbərdarlıq edir ki, Qəzzanın işğalı və hərbi üsulla idarəsi yüz milyardlarla dollar və minlərlə insan itkisi deməkdir. Üstəlik, planın gerçəkləşməsi üçün heç bir ölkə Qəzza sakinlərini qəbul etməyə hazır deyil.
İran, HƏMAS və İsrailin daxili siyasətinə təsir
Tramp-Netanyahu tandemi İran məsələsində ortaq dil tapsa da, bu yanaşmanın bölgədəki nəticələri ziddiyyətli görünür. HƏMAS-la mümkün atəşkəs razılaşması uğrunda gedən danışıqlarda ABŞ-ın xüsusi nümayəndəsi Stiv Uitkoff bildirib ki, artıq dörd mübahisəli məsələdən üçü həll edilib, yalnız İsrail ordusunun Qəzzadan tam çıxışının coğrafi xəritələri qalır.
HƏMAS BMT-nin bölgəyə qayıdışını, hərbi qüvvələrin tam çəkilməsini və dəqiq humanitar marşrutlar tələb edir, İsrail isə bəzi strateji əraziləri saxlamaq istəyir. Bütün bu fonda Netanyahunun ABŞ-a səfəri həm də onun daxili siyasi mövqeyini gücləndirmək məqsədi daşıyır. Ekspertlər hesab edir ki, Netanyahu Trampla sıx əməkdaşlığını siyasi kapitala çevirmək, seçkilərdə üstünlük qazanmaq və ultrasağ qüvvələrdən asılılığını azaltmaq istəyir.
Bölgədə dəyişikliklər baş verəcəkmi?
Fakt budur ki, Tramp və Netanyahu Yaxın Şərqdə “transformativ” dəyişikliklər – İranın neytrallaşdırılması, HƏMAS-ın məhvi, Qəzzanın yenidən qurulması və Avraam Sazişlərinin genişləndirilməsini vəd edir. ABŞ və İsrail bu planı “böyük gələcəyin başlanğıcı” kimi təqdim edir. Lakin bir çox təhlilçi bu təşəbbüslərin çox ambisiyalı və realdan uzaq olduğunu düşünür. Yaxın günlərdə atəşkəs razılaşmasının əldə olunması ehtimalı real görünür. Amma Qəzzanın taleyi, məcburi köçürülmə planları və İranla qarşıdurmanın sonu hələ də cavabsız suallardır.
Şərqi dəyişdirmək istəyən iki liderin riskli oyunu
Tramp və Netanyahunun bu dəfəki görüşləri açıq-aşkar, sadəcə, diplomatik jestlərdən ibarət deyil. Onlar konkret planlar və strategiyalar üzərində işləyir. Lakin bu planların insani, siyasi və regional nəticələri olduqca ağır ola bilər. Hər iki liderin öz daxili siyasət maraqları naminə atdığı addımlar bölgənin gələcəyini formalaşdıracaq əsas amillərdən biri kimi dəyərləndirilir. Yaxın Şərq bu gün də qeyri-müəyyənliyin içindədir, lakin artıq o, Tramp və Netanyahunun masa arxasında yazdığı ssenariyə daha çox bənzəyir.
Polise.az
