General Bajvanın Bakıya səfəri: Nələr razılaşdırıldı?
Azərbaycan və MDB ölkələri üzrə pakistanlı mütəxəssis Mahmud Həsənin Axar.az-a müsahibəsi:
– Pakistanla Azərbaycan arasında ikitərəfli əlaqələrin hazırki vəziyyətini necə qiymərləndirirsiniz?
– İki qardaş ölkə – Pakistan və Azərbaycan arasındakı ikitərəfli münasibətlərin tarixinə nəzər salsaq, strateji müttəfiq olan hər iki tərəfin ortaq tarixi, mədəni və dini dəyərləri paylaşdığını görərik. Ölkələrimiz arasındakı münasibətlər Azərbaycanın müstəqilliyini qazandığı gündən bəri iqtisadi, müdafiə, siyasi və diplomatik əməkdaşlığı əhatə edib.
Pakistanın Baş Qərargah rəisi general Qamar Caved Bajvanın Azərbaycana səfərindən sonra Pakistan ilə Azərbaycan arasında ikitərəfli münasibətlərin daha da möhkəmləndirilməsi perspektivlərinə diqqət çəkildi. Səfər fonunda qarşıdakı günlərdə ikitərəfli münasibətlərdə yenilikçi addımlar olacaq. Bu, ikitərəfli münasibətlərin müxtəlif iqtisadi, siyasi, investisiya, qida, enerji, hərbi əməkdaşlıq, birgə təlimlər və dəniz və hava qüvvələri sahəsində əməkdaşlığın daha da güclənəcəyi ümidini verir.
Bölgədəki sürətlə dəyişən sosial-iqtisadi, geosiyasi və geostrateji ziddiyyətli reallıqlar səbəbindən Azərbaycanla Pakistan arasında hərbi və müdafiə sahəsində əməkdaşlıq sürətləndi və yüksək səviyyəli görüşlər, işçi qruplar və digər oxşar qarşılıqlı əlaqələr şəklində hər iki dövlətin müvafiq qurumları arasında davamlı dialoqla təsdiqləndi. Bu, general Bajvanın Bakıya uğurlu səfərindən sonra daha da möhkəmləndi.
Pakistan, Azərbaycan və Türkiyə Üçtərəfli Strateji Dialoq/Tərəfdaşlığı ikitərəfli və üçtərəfli əməkdaşlığın möhkəm təməllərini qoydu.
Pakistan da burada hərbi, dəniz və hava qüvvələri təlimləri baxımından Azərbaycana kömək edir. Hər iki ölkə “JF-17 Thunder” satışı ilə bağlı Azərbaycanla ciddi danışıqlar aparıb və bu danışıqlar son mərhələdədir.
– Pakistanın Baş Qərargah rəisinin Azərbaycana səfəri ən çox nə ilə yadda qaldı?
– Bu səfər iki ölkə arasındakı qarşılıqlı hörmət, əsl qardaşlıq və ən əsası etibarlı əlaqələrin vazkeçilməz xüsusiyyətlərini və milli suverenliyin və ərazi bütövlüyünün təminatçısı olduğunu qabarıq şəkildə əks etdirdi.
Generalın Bakıda Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev və müdafiə naziri general Zakir Həsənovla görüşləri hazırki ikitərəfli münasibətlərin əhatə dairəsini və üfüqünü genişləndirdi. Görüşlər zamanı qarşılıqlı maraq doğuran məsələlər, regional təhlükəsizlik vəziyyəti, o cümlədən Əfqanıstan sülh prosesindəki son inkişaflar və müxtəlif sahələrdə ikitərəfli müdafiə və təhlükəsizlik əməkdaşlığı hərtərəfli müzakirə edildi və bu, ikitərəfli münasibətlərin daha da möhkəmləndirilməsi üçün gələcək yol xəritəsini təmin etdi.
Bu çərçivədə, müdafiə naziri Zakir Həsənovla görüş dağ təlim mərkəzləri və hərbi personalın dağ təlimləri barədə birgə istifadəsi razılığını asanlaşdırdı. Eyni zamanda, general Bajvanın ikitərəfli hərbi əməkdaşlığı və iki ölkə arasındakı regional tərəfdaşlığı daha da artırmaq istəməsi gələcək əməkdaşlıq üçün yeni bir fürsət pəncərəsi açıb.
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev də general Bajvanın səfəri ilə güclənən Pakistan-Azərbaycan hərbi əməkdaşlığının strateji əhəmiyyətini vurğulayıb. Prezident qarşıdakı illərdə qarşılıqlı hərbi əməkdaşlığı genişləndirməyi və tərəfdaşlığımızı daha da gücləndirmək üçün birgə hərbi təlimlər və digər təşəbbüsləri planlaşdırmağı arzuladı.
– Azərbaycan Dövlət Sərhəd Xidmətinin rəisi Elçin Quliyev və general Bajva sərhəd mühafizəsi sahəsində əməkdaşlığı da müzakirə etdilər.
– Bu, çox maraqlıdır. Pakistanın işğaldan azad edilmiş sərhədləri və minaların təmizlənməsini təmin etmək üçün zəruri infrastrukturların yaradılması təcrübəsini bölüşməyə hazır olması hazırda iki ölkə arasındakı münasibətlərin faydalı və strateji yönümlü olmasını əsaslandırır.
Eyni zamanda Pakistan hərbi rəhbərləri və general Nadim Raz Bakıya səfərə gəldilər və Qarabağın işğaldan azad edilmiş ərazilərində məskunlaşma, yenidən inkişaf, yenidən investisiya və yenidənqurma işləri üçün uyğun təklif və təcrübələrini bölüşdülər.
Bu yaxınlarda Azərbaycan Hərbi Dəniz Qüvvələri komandanı Pakistana səfər edərək Hərbi Dəniz Qüvvələri və Silahlı Qüvvələrin rəhbərləri ilə görüşdü və iki ölkə arasında hava qüvvələri və dəniz əməkdaşlığının əhatə dairəsini, sahəsini və perspektivlərini daha da gücləndirən regional sülh və sabitliklə bağlı qarşılıqlı maraq doğuran məsələləri müzakirə etdi.
Hətta Sərhəd İşləri Təşkilatı baş direktoru Bakıya səfər etdi və infrastruktur layihələrində, ölümcül minaların təmizlənməsində və qızıl mədənində perspektivli əməkdaşlıqda müxtəlif qarşılıqlı əməkdaşlıq yollarını araşdırdı. Bu səfərdən sonra iki ölkə arasında qarşılıqlı qazanc təmin edəcək çoxsaylı birgə layihələrə başlanacağı ümidini doğurur.
– Pakistan və Azərbaycan arasında hərbi əməkdaşlıqların qurulmasının hər iki ölkə üçün hansı faydaları olacaq?
– Keçmişdə Pakistan və Azərbaycan arasında iki ölkənin hərbi əməkdaşlığını inkişaf etdirən “İkitərəfli Hərbi Əməkdaşlıq Sazişi” imzalanıb.
Mövcud hərbi münasibətlərə baxsaq, Azərbaycan və Pakistanın nisbətən oxşar silah və hərbi vasitə sistemlərinə sahib olduqları qənaətinə gəlirik ki, bu da daha da irəliləməyə fürsət yaradır. Hərbi əməkdaşlığın təklif olunması hər iki silahlı qüvvələrin oxşar xidmətləri arasında müntəzəm hərbi təlimləri də özündə ehtiva edə bilər. Strateji məlumat mübadiləsi və ərazi silahlı münaqişələrə qarşı ümumi yanaşmalar müdafiə sahəsində ikitərəfli münasibətlərin yaxşılaşdırılmasında təbii bir yol ola bilər.
Azərbaycan öz növbəsində 2007-ci ildən bəri Pakistandan müxtəlif mürəkkəb və qəliz səbəblərdən metallaşdırılmamış çoxfunksiyalı “JF-17” qırıcılarının idxalına maraq göstərir. Hərbi dronlar, pilotsuz döyüş təyyarələri, sualtı qayıqlar, raket texnologiyaları və ortaq müəssisələrin ən qısa zamanda işə salınmasının böyük bir potensialı var.
Bu səbəbdən Pakistanın Azərbaycana hərbi texnika (qırıcı təyyarələr, tanklar və ya raketlər) ixracında ciddi şəkildə irəliləməsi vacibdir. Azərbaycanın “İstiqlal” tüfəngləri və digər kiçik silahları da dağlıq və sərt ərazilərdə istifadə üçün idealdır. Pakistan rəqabətədavamlı qiyməti, yüksək keyfiyyəti və səmərəliliyi nəzərə alınmaqla onları idxal etməyi düşünməlidir.
Hər iki ölkə silah ticarəti sahəsində əməkdaşlığı genişləndirməli və təhlükəsizlik sektorunun xüsusi ehtiyaclarını ödəmək üçün hər bir dövlətin ehtiyaclarına uyğun olaraq kiçik silah və ağır hərbi texnikanın satış çərçivəsini inkişaf etdirməlidir. Bu çərçivəyə “üstünlük verilən müştəri” proqramına əsaslanan silah mübadiləsi və büdcə xərclərinin azaldılması daxil ola bilər.
Gələcək günlərdə Pakistan ilə Azərbaycan arasında hərbi, iqtisadi inteqrasiya, xarici investisiyalar, birgə müəssisələr, qida və enerji və hər şeydən əvvəl mədəniyyət və təhsil sahəsində əməkdaşlığın daha da möhkəmləndirəcək uyğun strateji tərəfdaşlığın olacağını düşünürəm.
Müvafiq ticarət otaqları arasındakı sıx əlaqə, valyuta mübadiləsi, birbaşa döyüşlər, bank və maliyyə əməkdaşlığı, ticarət yükləri, müəyyən gömrük rüsumlarının silinməsi, hər iki ölkənin potensial investorları və iş adamları arasında məlumat mübadiləsi və insanlar və işlər arasında əlaqə yolu ilə ikitərəfli ticarət həcmlərinin daha da gücləndirilməsi üçün müxtəlif mənalı planların qurulmasının məqsədəuyğun olacağını düşünürəm.
Bununla əlaqədar olaraq Ticarət Evinin qurulması üçün artıq ciddi səylər göstərilib. Bu, birbaşa xarici investisiyaların daxilolmaların, müştərək müəssisələrin yeniliklərin əhatə dairəsinin sürətləndirilməsi və genişləndirilməsi, ticarət fəaliyyətinin və templərinin sürətli inkişafı üçün təcrübə mübadiləsi və iki ölkə arasında yeni ticarət diplomatiyası dövrünün başlanğıcı olacaq.
