SSRİ-nin 100 illiyidir: Kreml ətrafında xaos generatorlarını aktivləşdirir

Ortada “X” saatında “xaosa alternativ” təklif etmək üçün bir xaos məntiqi var – “Sovet düzəninə” qayıtmaq

Rusiya Donbası ilhaq etmək istəyini gizlətmir. Bunu Ukraynanın Üçtərəfli Əlaqə Qrupundakı danışıqlar heyətinin rəhbəri, Ukraynanın ilk Prezidenti Leonid Kravçuk söylədi. O, Moskvanı bölgədə Rusiya milli dövlət birləşmələri yaratmağı planlaşdırmaqda günahlandırdı. Üstəlik, bu birləşmələr özlərini elan etdikləri “Donetsk və Luqansk Xalq Respublikaları (DXR və LXR)” əraziləri ilə məhdudlaşmayacaq və Kiyevin nəzarətində olan bu bölgələrin digər hissələri də ələ keçiriləcək.

“Ukrayna heç vaxt belə bir siyasət və konsepsiya ilə razılaşmayacaq və milli və dövlət maraqlarını təslim etmək niyyətində deyil”, – deyə siyasətçi bildirir.

Keçmiş Prezidentin narahatlığı başa düşüləndir – bu məsələdə səslənən əvvəlki açıqlamalara əsaslanır. Məsələ burasındadır ki, bir az əvvəl tanınmayan “Donetsk Xalq Respublikası (DXR)” nın rəhbəri Denis Puşilin Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Donbası atmayacağına dair verdiyi sözünə cavab verib.

Onun sözlərinə görə, “DXR” humanitar yardım, Rusiya pasportlarının verilməsi və koronavirus əleyhinə peyvənd də daxil olmaqla, daima Moskvanın dəstəyini hiss edir. Rusiya ilə yaxınlaşma kursu, ən vacib dövlət qərarlarını qəbul etmək üçün zəmin yaradacaq “Rus Donbası” ideoloji doktrinasında müəyyənləşdirilib.

“Öz növbəmizdə, həmişə ortaq dəyərlərimizi sona qədər qoruyaraq, Böyük Vətəni qoruyacağıq”, – dedi Puşilin.

Puşilin əlavə edib ki, “DXR” gələcəkdə “Böyük Rusiya”nın bir hissəsi olmaq üçün qonşu dövlətlə fəal sərhədyanı əməkdaşlıq yolu ilə qarşılıqlı əlaqələrin gücləndirilməsini gözləyir.

Rusiyanın hər şeyə rəğmən Donbasdan imtina etməyəcəyini Putin Rusiya mediasının redaktorları ilə qapalı bir görüşdə deyiv, daha sonra bu sözlər “Rusiya 24” telekanalında yayımlanıb.

Əlbətdə, sual yaranır, Kravçukun narahatlığı nə dərəcədə haqlıdır, Rusiya həqiqətən Krımla olduğu kimi indiki şəraitdə Donbasın birbaşa ilhaqına qərar verməyə qadirdirmi?

Tanınmış ukraynalı mütəxəssislər bir sıra sualları cavablandırıb:

Mixail Qonçar – “Strateji XXI” Qlobal Tədqiqatlar Mərkəzinin prezidenti, “Qara dəniz Təhlükəsizlik” jurnalının baş redaktoru (Kiyev):

– 2014-cü ilin avqust ayında Ukrayna Silahlı Qüvvələri və könüllü batalyonları Donbasdakı Rusiya yandaşlarının əsas birləşmələrini məğlub etdikdə, “Novorossiya” layihəsinin fiyaskoya uğradığı aydın oldu. Bu layihə Ukraynanın şərqindən və cənubundakı 8 bölgənin – Xarkov, Luqansk, Donetsk, Dnepropetrovsk, Zaporojye, Xerson, Nikolaev, Odessanın ayrılmasını əhatə edirdi. “Krım blitzkriqi”ini təkrarlamaq mümkün olmadıqda, Luqansk və Donetsk bölgələrinin qondarma “xalq respublikaları”nın elan olunduğu şərq hissələrinin ayrı bölgələri Kremlin qəniməti oldu. Və indi Kreml yenidən köhnə rolun Donbasa həvalə olunduğu “Novorossiya” layihəsinin təkrarlamaq üçün səbirsizlənir.

Kremlin əsl planına görə Donbas qismən deyil, tamamilə işğalı vəziyyətində, heç bir halda Rusiya Federasiyası daxilindəki anneksiya olunmuş ərazi statusu daşımayacaqdı. Donbasın Ukrayna daxilində Kiyevin xarici siyasət qərarlarına veto qoymaq hüququ ilə geniş muxtariyyət alması, həmçinin Ukraynanın daha da federallaşmasına və sonrakı parçalanmaya səbəb olması lazım olduğu düşünülürdü. Bu da uğursuz oldu. Əslində Minsk prosesinin bütün 6 ili Moskvanın bu ssenarini həyata keçirmək üçün davamlı cəhdlərlə keçdi.

Luqansk və Donetskdəki rus kuklalarının FSB-dən olan kuratorların göstərişi ilə sərsəmləmələri heç bir halda yeni bir mahnı deyil. Hələ 2016-cı ildə Putin Leninin Donbasın Ukraynaya verməsindən danışmışdı. Kremlin məntiqinə görə, həmişə kimsə Ukraynaya nəsə verirdi. İndi Xruşşov Krımı verdi, sonra Stalin Qərbi Ukraynanı verdi. Ancaq bu cür cəfəngiyat geniş planları əsaslandırır. Yenə də Donbasın Rusiya üçün bu qədər marağı yoxdur. Və hətta “Rusiya Donbası”nın təbliğat doktrinasında da Rusiyanın bir hissəsi kimi gələcəyindən danışmırıq. Bu barədə Kremlin ənənəvi ruporları, olduqca qəribə “rus” soyadları olan Simonyan, Babayan, Keosayan – Rusiya Federasiyasının tərkib hissəsi olaraq Donbas haqqında danışırlar. Kreml onların açıqlamalarından rəsmi olaraq uzaqlaşıb. Ancaq bu, rolların planlaşdırıldığı əvvəlcədən təyin olunmuş bir ssenariyə uyğun bir oyundur.

Fikrimcə, Putin rejimi Putinin Sovet İttifaqının dağılmasını və ya indi gizli şəkildə “Böyük Vətən” olaraq adlandırdığı “əsrin ən böyük geosiyasi fəlakəti” nin nəticələrini düzəltmək üçün daha bir cəhd göstərəcək. 2022 – SSRİ-nin qurulmasının 100 illiyidir. Buna görə də indi Rusiya postsovet məkanında xaos generatorlarını aktivləşdirir. Kremlin kukla rejimləri olduğu və ya Rusiyanın hərbi varlığı olduğu yerlərə xaos yaradılan bölgələr kimi baxılmalıdır.

Donbasın işğal olunmuş hissəsindəki kukla “DXR”və “LXR” bu xaosun yaradıcılarından yalnız biridir. Dnestryanı bölgə, Cənubi Osetiya, Abxaziya, Qarabağ da bu kateqoriyaya aiddir. Hətta Rusiyanın satelliti Belarus da Kreml rejimi tərəfindən xaotik bölgə kimi baxılır. Qazaxıstana qarşı da iddialar qaldırıldı. Kremlin bu cür hərəkətləri məntiqsiz görünür. Lakin əslində, ortada “X” saatında “xaosa alternativ” təklif etmək üçün bir xaos məntiqi var – “Sovet düzəninə” qayıtmaq. Kremlin protektoratına tabe olan SSRİ – 2, oradakı hakim kleptokratiyanın əsas məqsədidir. Xatırlamaq yerinə düşərdi ki, SSRİ əvvəlcə Moskva tərəfindən, Ukrayna, Belarus və Zaqafqaziya Sosialist Federativ Sovet Respublikasında pro-sovet rejimlərinin iştirakı ilə yaradıldı. İndi Putin rejimi də bu arealda fəaliyyət göstərir. Buna görə sözdə “Rus Donbası” Kremlin köhnə “İmperiya” oyununun bir parçasıdır.

“Novorossiysk blitzkriqi” 2014-cü ildə Rusiya üçün uğursuz oldu. O zaman işə yaramadı – indi də işləməyəcək. Ancaq təkcə təbliğat deyil, real cəhdlər də dəfələrlə baş verəcək. Xüsusilə indi, Kremlin “beşinci kolon”unun Kiyevdə təmizlənməsi başlayan anda.

Yaroslav Boyko – Doktrina Siyasi Araşdırmalar Mərkəzinin rəhbəri (Kiyev):

– Nəticədə, Rusiya Donbası öz tərkibinə inteqrasiya etmək istəmir, əksinə, Rusiya Federasiyası üçün açıqca faydalı olan və Ukrayna dövlətinin mərkəzdənqaçma meyllərinə və parçalanmasına səbəb olan əsaslarla Ukraynanın hüquq sahəsinə inteqrasiya etmək istəyir.

Buna görə bölgənin yaxın vaxtlarda Rusiya Federasiyasına inteqrasiyasına olan bütün vurğu, əsasən Moskvanın ənənəvi taktikasını göstərir: Kiyevin yalnız Rusiya Federasiyasına güzəştlər etməyi ehtiva edən sürətli cavab tədbirləri ilə dayandıra biləcəyi bölgəni ələ keçirməyi təqlid etmək. Bu, Kiyevi qarışıqlıq vəziyyətinə salmaq və bölgəni tamamilə inteqrasiya etmək qabiliyyətini itirmək təhlükəsi altında Rusiyaya faydalı qərarlar qəbul etməyə məcbur etmək cəhdidir.

Nəticə etibarilə, bu cür tədbirlər (xüsusən, işğal olunmuş Donbas ərazisindəki qrivnanın dövriyyədən çıxarılması, əhalinin qanunsuz pasportlaşdırılması, Donbasın Rusiya Federasiyası tərəfindən mənimsənilməsi ilə bağlı bir forum keçirilməsi) yalnız Moskvanın hibrid tədbirlərdən istifadə etməklə Kiyevdən güzəştlər əldə etmək istəyi deməkdir. Bu, hazırda Minsk prosesinin tərəflərindən eşidilən və tərəflərin güzəştlərin mümkünsüzlüyündən danışan ritorikası kontekstində xüsusilə əhəmiyyətlidir. Bu, Rusiya Federasiyası tərəfindən təzyiq rıçaqları axtarışını stimullaşdırır.